Chants en grec ancien dans Assassin’s Creed Odyssey

Assassin’s Creed Odyssey est un jeu vidéo d’action-aventure et de rôle, sorti en octobre 2018, développé par Ubisoft Québec et édité par Ubisoft sur PC, PlayStation 4 et Xbox One.

La bande originale, achetable dans le commerce sous le titre “World Music & Sea Shanties Edition”, a été composée par Mike Georgiades et The Flight (le duo Joe Henson et Alexis Smith).

Elle reprend plusieurs textes antiques (en grec ancien chantés avec une prononciation proche du grec moderne).

Les chansons qui convoquent des poètes antiques (Alcée, Archiloque, Anacréon, Hymnes orphiques…), et mises en musique pour les besoins du jeu, mélant des éléments antiques et contemporains, ont été produites par  Chromamusika, avec Dimitris Ilias comme directeur artistique et  Production Manager. Dans cette vidéo  (en anglais), Dimitris Ilias, en charge de la bande originale, explique comment Mike Georgiades et lui ont fait les choix d’auteurs et de textes.

Pour les autres chansons (en anglais)  Emma Rohan a écrit les paroles.

Au chant, on peut entendre le choeur masculine de  Zakynthos (dirigé par P.Plarinos à Montréal), le choeur mixte du Centre Culturel de  Mesologgi (dirigé par S. Cholevas), ainsi que des chanteurs solo (Dimitris Ilias, Maria Diamanti, Makis Papagavriil, Marialena Spinoula, Theod. Neofotistos). Les sessions d’enregistrement se sont tenues à  Montréal, Mesologgi et Athènes.

Les plus intéressés par des détails en trouveront plein dans cette conférence donnée par Joe Henson et Alexis Smith.

Vous trouverez plus d’informations sur les chansons en grec ancien sous le tableau récapitulatif :

Titre de la chanson	durée	langue	inspiration
The Tale of Leonidas	1:36	anglais
Ancient Celebration	1:17	instrumental
The Black Earth Drinks	1:50	grec ancien	Anacréon, fragment 21, v.1-4, 6-7
The Legend of the Hero	1:37	anglais
Ancient Kithara	1:39	instrumental
Through the Storm	1:50	grec ancien	Alcée, Fragment 326
The Fate of the Wolf	1:51	anglais
Sing of War	1:14	grec ancien	Athenaios, Péan Delphique 1
Muse of the Forest	1:25	grec ancien	Aristophane, Les Oiseaux v.737-743
The Death of the Wolf	1:54	anglais
The Lost Shield	1:43	grec ancien	Archiloque, Elegie 5
The Cult of the Kosmos	1:19	instrumental
Ancient Knossos	1:21	anglais ?
Bacchus Teaches me to Dance	2:00	grec ancien	Anacréon, Fragment 21
Ares God of War	1:29	grec ancien	Hymne à Arès, v. 1-3;  5 et 9
The Golden Age of Athens	2:03	anglais
Ancient Pandura	1:17	instrumental
Song to Bacchus	1:17	grec ancien	Anacréon, Fragment 48, v.1-8
Odyssey (Sea Shanty Version)	1:33	anglais / grec ancien	?
The Black Earth Drinks 2	1:21	grec ancien	Anacréon, Fragment 21, v.1-4, 6-7
Myrinne (Sea Shanty Version)	1:19	anglais
The Mysterious Minotaur	0:58	anglais
Ceremony and Celebration	1:16	grec ancien	épitaphe de Seikilos
When I Drink	1:28	grec ancien	Anacréon, Fragment 50, v..5-8, et 25-28
Song for a Young Girl	1:35	grec ancien	Anacréon, Fragment22, v..5-16
The Fall of Athens	2:05	anglais
Myrinne (Greek Sea Shanty Version)	1:16	grec ancien ?
Poseidon God of the Sea	1:39	grec ancien	Hymne à Arès, v. 4-6

 

The Black Earth Drinks

Chant (version voix masculines): Messolonghi Cultural Centre Choir  → écouter	Chant (version voix féminine ): Kalia Lyraki   → écouter

Paroles 

ἡ γὴ μέλαινα πίνει, πίνει δὲ δένδρεα δ’ αὐτήν [x2] πίνει δὲ δένδρεα [x3], δένδρεα δ’ αὐτήν
πίνει δὲ δένδρεα [x3], δ’ αὐτήν
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, θέλοντι πίνειν;
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, καὐτῷ θέλοντι πίνειν;
ἡ γὴ μέλαινα πίνει, πίνει θάλασσ’ ἀναύρους [x2] πίνει θάλασσα [x3], θαλασσαν
πίνει θάλασσα [x3] ἀναύρους
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, θέλοντι πίνειν;
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, καὐτῷ θέλοντι πίνειν;
ἡ γὴ μέλαινα πίνει, ὁ δ ἥλιος θάλασσαν [x2] ὁ δ ἥλιος θάλασσαν [x3], θάλασσαν
ὁ δ ἥλιος θάλασσαν [x3], θάλασσαν
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, θέλοντι πίνειν;
τί μοι μάχεσθ’ ἑταῖροι, καὐτῷ θέλοντι πίνειν;

Source   D’après Anacréon, Fragment 21 (Traduction sur Remacle, voir XIX)

ἡ γῆ μέλαινα πίνει,
πίνει δένδρεα δ’ αὖ γῆν.
πίνει θάλασσα ἀναύρους.
ὁ δ’ ἥλιος θάλασσαν,
τὸν δ’ ἥλιον σελήνη.
τί μοι μάχεσθ’, ἑταῖροι,
καὐτῳ θέλοντι πίνειν;

 

Through the Storm

Chant (version voix masculines) : Zakynthines Fones of Montreal  → écouter

Paroles
ἀσυννέτημμι τὼν ἀνέμων στάσιν,
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα σὺν μελαίνᾳ,
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα.
κῦμα κυλίνδεται, ἄμμες δ’ ὂν τὸ μέσσον
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα σὺν μελαίνᾳ,
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα.
χείμωνι μόχθεντες μεγάλῳ μάλα·
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα σὺν μελαίνᾳ,
νᾶϊ φορήμμεθα, νᾶϊ φορήμμεθα.

Source D’après Alcée, Fragment 326 (Traduction sur Remacle 6)
ἀσυννέτημμι τὼν ἀνέμων στάσιν,
τὸ μὲν γὰρ ἔνθεν κῦμα κυλίνδεται,
τὸ δ’ ἔνθεν, ἄμμες δ’ ὂν τὸ μέσσον
νᾶϊ φορήμμεθα σὺν μελαίνᾳ

χείμωνι μόχθεντες μεγάλῳ μάλα·
πὲρ μὲν γὰρ ἄντλος ἰστοπέδαν ἔχει,
λαῖφος δὲ πὰν ζάδηλον ἤδη,
καὶ λάκιδες μέγαλαι κὰτ αὖτο,

χάλαισι δ’ ἄγκυρραι, τὰ δ’ ὀή[ϊα …]

 

Sing of War

Chant (version voix féminine ): Kalia Lyraki   → écouter

Paroles

Source Athenaios, Péan Delphique 1

 

Muse of the Forest

Chant (version voix masculines) : Zakynthines Fones of Montreal

Paroles
τιοτιοτιοτιοτίγξ.
Μούσα λοχμαία (τιοτιοτίγξ),
ποικίλη, μεθ’ ἧς εγώ (τιοτιοτίγξ)
νάπαισι και κορυφαίς
ἐν ὀρείαις,
τιοτιοτιοτιοτίγξ,
ἱζόμενος μελίας (τιοτιοτίγξ)
ἐπί φυλλοκόμου (τιοτιοτίγξ)
νάπαισι και κορυφαίς
ἐν ὀρείαις.

Source D’après Aristophane, Les Oiseaux 737-743 (Texte grec et Traduction : Hodoi Elektronikai)
Μοῦσα λοχμαία,
τιοτιοτιοτιοτίγξ,
ποικίλη, μεθ’ ἧς ἐγὼ νάπαισί
<τε καὶ> κορυφαῖς ἐν ὀρείαις,
τιοτιοτιοτιοτίγξ,
ἱζόμενος μελίας ἔπι φυλλοκόμου,
τιοτιοτιοτιοτίγξ.

 

The Lost Shield

Chant (version voix masculines): Messolonghi Cultural Centre Choir

Paroles
ἀσπίδι μὲν Σαΐων τις ἀγάλλεται, ἣν παρὰ θάμνῳ,
ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐξαῦτις κτήσομαι οὐ κακίων.
ἔντος ἀμώμητον, ἀμώμητον, κάλλιστον οὐκ ἐθέλων,
ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐξαῦτις κτήσομαι οὐ κακίων.
αὐτὸν δ᾽ ἐκ μ’ ἐσάωσα, τί μοι μέλει ἀσπὶς ἐκείνη;
ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐρρέτω, ἐξαῦτις κτήσομαι οὐ κακίων.

 

Source D’après Archiloque, Elégie 5 (Remacle 6)
ἀσπίδι μὲν Σαΐων τις ἀγάλλεται, ἣν παρὰ θάμνῳ,
ἔντος ἀμώμητον, κάλλιπον οὐκ ἐθέλων·
αὐτὸν δ’ ἐξεσάωσα. τί μοι μέλει ἀσπὶς ἐκείνη;
ἐρρέτω· ἐξαῦτις κτήσομαι οὐ κακίω.

 

Bacchus teaches me to dance

Chant (version voix masculines): Messolonghi Cultural Centre Choir

 

Paroles
τοῦ Διὸς ὁ παῖς ὁ Βάκχος,
ὁ λυσίφρων, ὁ Λυαῖος
ὅταν εἰς φρένας τὰς ἐμάς
εἰσέλθῃ μεθυδώτας
διδάσκει με, διδάσκει με, διδάσκει με χορεύειν.
ἔχω δέ τι καὶ τερπνόν
ὁ τᾶς μέθας ἐραστάς·
μετὰ κρότων, μετ’ ᾠδᾶς
τέρπει με κἀφροδίτα·
διδάσκει με, διδάσκει με, διδάσκει με χορεύειν.
πάλιν θέλω χορεύειν,
πάλιν θέλω χορεύειν,
ὦ ὦ ὦ ὦ.

Source D’après Anacréon, fragment 49 (Traduction )
τοῦ Διὸς ὁ παῖς ὁ Βάκχος,
ὁ λυσίφρων ὁ Λυαῖος,
ὅταν εἰς φρένας τὰς ἐμάς
εἰσέλθῃ μεθυδώτας,
διδάσκει με χορεύειν.
ἔχω δέ τι καὶ τερπνόν
ὁ τᾶς μέθας ἐραστάς·
μετὰ κρότων, μετ’ ᾠδᾶς
τέρπει με κἀφροδίτα·
πάλιν θέλω χορεύειν.

 

Ares God of War

Chant (version voix masculines) : Zakynthines Fones of Montreal

Paroles
Ἆρες ὑπερμενέτα,
Ἆρες βρισάρματε,
Ἆρες χρυσεοπήληξ,
Ἆρες ἀμόγητε· (×3)

Ἆρες· (Ἆρες·) (×4)

Ἆρες χαλκοκορυστά,
Ἆρες ἐπίκουρε,
Ἆρες δικαιοτάτων,
Ἆρες ἀγὲ φωτῶν· (×2)

Ἆρες. (Ἆρες.) (×4)

Source : D’après Hymne à Arès, 8, 1-9 (traduction Wikisources)
Ἆρες ὑπερμενέτα, βρισάρματε, χρυσεοπήληξ,
ὀβριμόθυμε, φέρασπι, πολισσόε, χαλκοκορυστά,
καρτερόχειρ, ἀμόγητε, δορυσθενές, ἕρκος Ὀλύμπου,
Νίκης εὐπολέμοιο πάτερ, συναρωγὲ Θέμιστος,
ἀντιβίοισι τύραννε, δικαιοτάτων ἀγὲ φωτῶν,
ἠνορέης σκηπτοῦχε, πυραυγέα κύκλον ἑλίσσων
αἰθέρος ἑπταπόροις ἐνὶ τείρεσιν ἔνθα σε πῶλοι
ζαφλεγέες τριτάτης ὑπὲρ ἄντυγος αἰὲν ἔχουσι·
κλῦθι βροτῶν ἐπίκουρε, δοτὴρ εὐθαλέος ἥβης,

 

Song To Bacchus

Chant (version voix masculines): Messolonghi Cultural Centre Choir

Paroles
ὅταν ὁ Βάκχος ἔλθῃ, εὕδουσιν αἱ μέριμναι·
φέρε μοι κύπελλον ὦ παῖ, φέρε μοι κύπελλον παῖ.
δοκῶ δ᾿ ἔχειν τὰ Κροίσου, θέλω καλῶς ἀείδειν·
φέρε μοι κύπελλον ὦ παῖ, φέρε μοι κύπελλον παῖ.

κισσοστεφὴς δὲ κεῖμαι, πατῶ δ᾿ ἅπαντα θυμῷ·
φέρε μοι κύπελλον ὦ παῖ, φέρε μοι κύπελλον παῖ.
ὅπλιζ’, ἐγὼ δὲ πίνω, φέρε μοι κύπελλον, ὦ παῖ·
φέρε μοι κύπελλον ὦ παῖ, φέρε μοι κύπελλον παῖ.

Source D’après Anacréon, fragment 48 (Traduction )
ὅταν ὁ Βάκχος ἔλθῃ,
εὕδουσιν αἱ μέριμναι,
δοκῶ δ᾿ ἔχειν τὰ Κροίσου.
θέλω καλῶς ἀείδειν,
κισσοστεφὴς δὲ κεῖμαι,
πατῶ δ᾿ ἅπαντα θυμῷ.
ὅπλιζ’, ἐγὼ δὲ πίνω.
φέρε μοι κύπελλον, ὦ παῖ,
μεθύοντα γάρ με κεῖσθαι
πολὺ κρεῖσσον ἢ θανόντα.

 

Odyssey

Chant (version voix féminine ) : Kalia Lyraki   → écouter

(nota bene : il existe aussi une version en anglais de la chanson)

Ceremony and Celebration

Chant (version voix féminine ): Kalia Lyraki   → écouter

Paroles

 Ὅσον ζῇς φαίνου μηδὲν ὅλως σὺ λυποῦ πρὸς ὀλίγον ἔστι  τὸ ζῆν τὸ τέλος ὁ χρόνος ἀπαιτεῖ. 

 

Source : Épitaphe de Seikilos (Texte et traduction)

 

When I Drink

Chant (version voix masculines) : Zakynthines Fones of Montreal

Paroles

ὅτ’ ἐγὼ πίω τὸν οἶνον (ὅτε πίω, ὅτε πίω)
ἀπορίπτονται αἱ μέριμναι
πολυφρόντιδές τε βουλαὶ
ἐς ἁλικτύπους ἀήτας.
(ὅτε πίω, ὅτε πίω, ὅτε πίω, ὅτε πίω)

ὅτ᾿ ἐγὼ πίω τὸν οἶνον (ὅτε πίω, ὅτε πίω)
τοῦτό μοι μόνον τὸ κέρδος,
τοῦτ᾿ ἐγὼ λαβὼν ἀποίσω·
τὸ θανεῖν γὰρ μετὰ πάντων.
(ὅτε πίω, ὅτε πίω, ὅτε πίω, ὅτε πίω)

ὅτ᾿ ἐγὼ πίω τὸν οἶνον (ὅτε πίω, ὅτε πίω).

 

Source D’après Anacréon, fragment 50 (Traduction )

ὅτ’ ἐγὼ πίω τὸν οἶνον,
ἀπορίπτονται μέριμναι
πολυφρόντιδές τε βουλαί
ἐς ἁλικτύπους ἀήτας. …

ὅτ’ ἐγὼ πίω τὸν οἶνον,
τοῦτό μοι μόνον τὸ κέρδος,
τοῦτ’ ἐγὼ λαβὼν ἀποίσω·
τὸ θανεῖν γὰρ μετὰ πάντων.

 

Song for a Young Girl

Chant (version voix masculines): Messolonghi Cultural Centre Choir

Paroles

ἐγὼ δ’ ἔσοπτρον εἴην,
ὅπως ἀεὶ βλέπῃς μοι·
ἐγὼ χιτὼν γενοίμην,
ὅπως ἀεὶ φορῇς με.

ὕδωρ θέλω γενέσθαι,
ὅπως σε χρῶτα λούσω, ὅπως σε χρῶτα λούσω.

μύρον, γύναι, γενοίμην,
ὅπως ἐγώ σ’ ἐλείψω.
καὶ ταινίη δὲ μασθῷ
καὶ μάργαρον τραχήλῳ

καὶ σάνδαλον γενοίμην·
μόνον ποσὶν πάτει με, μόνον ποσὶν πάτει.

 

Source Anacréon, fragment 22 (Traduction sur Remacle, voir XX)

Εἰς κόρην
ἡ Ταντάλου ποτ’ ἔστη
λίθος Φρυγῶν ἐν ὄχθαις,
καὶ παῖς ποτ’ ὄρνις ἔπτη
Πανδίονος χελιδών.
ἐγὼ δ’ ἔσοπτρον εἴην,
ὅπως ἀεὶ βλέπῃς με·
ἐγὼ χιτὼν γενοίμην,
ὅπως ἀεὶ φορῇς με.
ὕδωρ θέλω γενέσθαι,
ὅπως σε χρῶτα λούσω·
μύρον, γύναι, γενοίμην,
ὅπως ἐγώ σ’ ἀλείψω.
καὶ ταινίη δὲ μασθῷ
καὶ μάργαρον τραχήλῳ
καὶ σάνδαλον γενοίμην·
μόνον ποσὶν πάτει με.

 

Myrinne (Greek Sea Shanty Version)

Chant (version voix féminine ): Kalia Lyraki   → écouter

 

Poseidon God of the Sea

Chant (version voix masculines): Zakynthines Fones of Montreal

Paroles

ἀμφὶ Ποσειδάωτα, μέγαν θεόν,
ἀμφὶ Ποσειδάωτα ἄρχομ’ ἀείδειν.
χαῖρε, Ποσείδαον, χαῖρε γαιήοχε,
χαῖρε, Ποσείδαον, χαῖρε Ἐννοσίγαιε,
χαῖρε, χαῖρε, μέγαν θεόν.
χαῖρε, Ποσείδαον, χαῖρε.
χαῖρε, Ποσείδαον, χαῖρε γαιήοχε,
χαῖρε, Ποσείδαον, χαῖρε Ἐννοσίγαιε,
χαῖρε, χαῖρε, μέγαν θεόν.

Source Hymne à Poséidon, 8, 1-9 (traduction Wikisources)
γαίης κινητῆρα καὶ ἀτρυγέτοιο θαλάσσης
πόντιον, ὅς θ’ Ἑλικῶνα καὶ εὐρείας ἔχει Αἰγάς.
διχθά τοι Ἐννοσίγαιε θεοὶ τιμὴν ἐδάσαντο
ἵππων τε δμητῆρ’ ἔμεναι σωτῆρά τε νηῶν.
χαῖρε Ποσείδαον γαιήοχε κυανοχαῖτα,
καὶ μάκαρ εὐμενὲς ἦτορ ἔχων πλώουσιν ἄρηγε.

 

 

Sources :

• Blog ” Kiwi Hellenist Modern myths about the ancient world”  (Peter Gainsford)   http://kiwihellenist.blogspot.com/2019/01/sea-shanties-assassins-creed-odyssey.html
• Video : Interview de Joe Henson & Alexis Smith pour Spitfire Audio  https://www.youtube.com/watch?v=-X9PTMsg33M
• Anacréon, Fragments et imitations Gérard Lambin. Chapitre VII. Anacréon tel qu’en lui-même p. 173-204 https://books.openedition.org/pur/33253?lang=fr